جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معاد و فرجام انسان، یکی از اصول مهم اعتقادی ادیان آسمانی و مرحله‌ای از زندگی فرد است که از زمان مرگ شروع می‌شود و تا قیامت ادامه دارد. متکلمان و اندیشمندان بسیاری، تفصیلاً به بحث و گفتگو درباره آن پرداخته‌اند و در برخی موارد آرا خاصی در این زمینه مطرح کرده‌اند. از جمله اینکه معاد جسمانی است یا روحانی؟ عالم برزخ وجود دارد یا خیر و در صورت وجود آیا تکامل در برزخ داریم یا نداریم؟ علامه مصباح یزدی یکی از اندیشمندان برجسته حوزه علوم دینی در زمان معاصر و صاحب نظر پیرامون مسائل مهم اعتقادی از جمله معاد می‌باشد. لذا لازم است آرا وی در این زمینه مشخص گردد. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی به بررسی آرا و اندیشه‌های کلامی علامه مصباح یزدی که در آثارش مطرح شده، می‌پردازد تا بدینوسیله آرا وی در این زمینه جمع آوری و تبیین گردد. البته جهت تبیین برخی مطالب مراجعه به آثار سایر اندیشمندان حوزه علوم دینی نیز ضروری است.

انسان در دنیای صنعتی امروز نیاز شدیدی به معرفت و معنویت دارد و در جستجوی رفع عطش خود می‌باشد در این میان در فضای اجتماعی، فرهنگی فرقه‌ها و گروه های جدید با رشدی روزافزون در کنار ادیان بزرگ در مطرح شده اند که یکی از این فرقه‌ها شیطان پرستی می باشد که به طور رسمی در دهه 60 میلادی پدید آمده وبرخوردها و مواجه ای گوناگون از سوی دولت ها و مراکز دینی و مردم با آنها صورت گرفته است. آنها از طریق فضاى مجازى و با توجه به عصر انفجار اطلاعات و دسترسی سریع جهانی به اطلاعات در سراسر جهان به تبلیغات گسترده‌اى در جهت تهى کردن جوانان از ارزشهاى دینى، به ترویج گناه و هدم اصول اخلاقى و در قالب‌هاى معنویت و عرفان سکولارى، دست زده اند. راه برون رفت از این ترفند جدید، آگاهى بخشى به توده‌هاى ملت، به ویژه جوانان از طریق ارائه عرفان ناب اسلامی می‌باشد. تا بدانند که به چه طریق به دنبال رفع نیازهاى معنوى خود باشند. همچنین راهکار اصلی مقابله توسل به انواع سیاست‌های کنترلی در مواجهه با انحرافات اجتماعی که همواره یکی از استراتژیهای راهبردی قرآن کریم می باشد. قرآن کریم که عهده دار هدایت انسان و راهنمایی او برای رسیدن به ارزشها و فضیلت‌ها است، از یک سو ضد ارزشها و ناهنجارها را بیان فرموده و از سوی دیگر زمینه‌ها و عوامل آن را تشریح نموده است. از این رو، تحلیل و بررسی رویکرد قرآن در تبیین شیطان پرستی و آثار و عواقب آن، همچنین راهکارهای مقابله و پیشگیری از آن از منظر اسلام و قرآن مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد تا با آگاهی و شناخت بیشتر خطر آسیب‌پذیری کاهش یابد.

چکیدهعالم برزخ و مثال یکی از مسائل مهم فلسفی، عرفانی وکلامی است که از دور زمان تا بحال مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.به علت روحانی بودن وتجرد از ماده ، شبیه عالم مجردات محض وبه خاطر دارا بودن بعضی از آثار ماده (مانند شکل و مقدار) شبیه عالم مادّیات محض است.این عالم دارای دو نوع نزولی و صعودی است،برزخ نزولی برزخی است که در سیر نزول وجود، بین عالم مجردات وعالم مادیات قرار گرفته است وبرزخ صعودی برزخی است که در سیر صعودی وجود، بین عالم ماده وعالم مجردات قرار می گیرد. و روایات متعددی بر وجود هر دو نوع برزخ(صعودی و نزولی) دلالت دارند. در لسان روایات از برزخ صعودی به عالم قبر تعبیر شده که همهانسانها بعد ازمرگ به آنجا منتقل می شوند، البته نه قبر فیزیکی ومادّی، بلکه عالم قبری که در آن،سوال و ثواب وعقاب واقع می شود، و برای هر شخصی در اثر اعتقادات واعمالش به باغی از باغهای بهشت ویا گودالی از گودالهای جهنّم تبدیل می شود.عالم برزخ صعودی دارای ویژگیهایی است،از جمله اینکه، ملکوتِ عالم مادّی محسوب شده وبه آن احاطه دارد، و از زمان مرگ آغازشده وتاروزقیامت و برانگیخته شدن ،ادامه خواهد داشت.وارواح انسانها در آن با بدن مثالی و برزخی به سر می برند، بدن مثالیی که از بدن مادّی ودنیوی لطیف تر ولی شبیه به آن است. در این عالم، به ارواح انسانها به تناسب اعمالی که در دنیا انجام داده اند, اجازه داده می شود, با دیگر برزخیان ارتباط برقرارکرده و به خویشاوندان خود، در عالم برزخ ودرعالم دنیا سر زده واز احوالات آنها با خبر شوند.از دیگر ویژگی های این عالم این است که ،ارواح انسان های کامل توان تأثیرو تصرف در عالم طبیعت را دارند. واین قدرت و قوّت ارواح دراثر قوّت اعتقادات و اعمال شخص است.وارواح انسانها در این عالم همچنان به سیر تکاملی خود ادامه می دهند، البته تکامل عملی ،به این معنی که، انسان با انجام کاری ,به کمال برتر عملی برسد،در آنجا امکان ندارد، ولی تکامل علمی، از حیث معرفت‌زایی به این معنی که علم و معرفت انسان نسبت به خداوند وبسیاری ازمعارف دینی افزایش یابد، درآن امکان پذیر است

این نوشتار به بررسی انتقادی نظریه عقلانیت طه عبدالرحمن از منظر حکمت متعالیهو دلالت‌های آن بر علوم اجتماعی می پردازد. به این منظور مبانی نظریه عقلانیت طه عبدالرحمن مورد بررسی قرار می گیرد. سپس به طرح عقلانیت سه لایه و مراتبی وی درباره عقلانیت پرداخته می شود. پایین ترین لایه از عقلانیت، عقلانیت مجرداست که ضمن تعریف و پی‌گیری تاریخی این عقلانیت در یونان و روزگار جدید به طرح محدودیت های منطقی، فلسفی و واقعی آن اقدام می شود. در ادامه عقلانیت مسدد و عقلانیت موید که رنگ و بوی دینی و عرفانی دارند طرح می گردد. عقلانیت مسدد با استمداد از مقاصد دینی بخشی از نقص های عقل مجرد را برطرف می سازد و عقل موید به سبب مداومت بر کنش دینی آفاق عقل مجرد را به جهان ذوات و وادی یقین باز می نماید ، مضاف برآن عقلانیت در ابزارها را هم به ارمغان می آورد. همچنیندر ادامه به آسیب شناسی عقل مسدد و موید هم پرداخته می شود. در جریان طرح سطوح سه گانه عقلانیت به دلالت‌های خاصی که این لایه های عقلانیت در علوم اجتماعی دارند اشاره می شود، هرچند نظریه عقلانیت طه عبدالرحمن خود در متن نظریه اجتماعی قرار دارد. در این راستا به بحث معنا، کنش، ساختار، جامعه، اهداف، ابزار، آزادی و ... پرداخته می شود. در خاتمه ضمن اذعان به برخی نقاط قوت نظریه و رویکرد طه عبدالرحمن ، از منظر حکمت متعالیهمبانی این نظریه مورد انتقاد قرار گرفته و در آنها مناقشه می شود. انسان شناسی اخلاقی عبدالرحمن مورد پذیرش انسان شناسی عقلانیت مدار حکمت متعالیه قرار نگرفته و نگاه وی به معرفت هم در هاله‌ای از نسبیت قرار می گیرد که امری مردود قلمداد می شود.هستی شناسی دیالکتیکی وگفتگویی وی که تاکید زیادی بر زبان دارد ودر پی آناست که رنگ وبوی زبانی به هستی شناسی بدهد،مورد انتقاد قرارگرفته وبرنقش ابزاری زبان در حکمت متعالیه تاکید می شود.

چکیدهدر این پژوهش، با توجه به اهمیت مباحث خانواده در قران و توجه ویژه تفسیر نمونه به عنوان یک تفسیر اجتماعی به این مهم ، سعی شده آرا و اندیشه های تفسیری آیه اله مکارم راجع به نهاد خانواده به صورت نظامند ارائه شود تا مرهمی برزخم هایی که بر پیکر خانوادهء ایران اسلامی نشسته باشد لذا سعی بر آن است از جایگاه رفیع مرجعیت شیعه برای دست یابی به این مهم مدد یابیم.این پژوهش درپنج فصل تنظیم شده که فصل اول شامل کلیات و مفاهیم است که در بردارنده مباحثی چون بیان مسئله،ضرورت، سوالات،فرضیات،پیشینه ،نتایج و ساختار پژوهشدر بخش کلیات ودر بخش مفاهیم شامل نهاد خانواده،مبانی خانواده، کارکردها و جایگاه خانواده،قواعد رفتاری ، آسیب ها، الگوی خانواده ،.تفسیر اجتماعی، تفسیر نمونه می باشد. فصل دوم مسئله تشکیل خانواده را مورد بررسی قرار داده و مبانیو کارکردها و جایگاهآن را از میان تالیفات معظم له تبیینکرده است .در این بخش قانون زوجیت عمومی،خلقت اجتماعی انسان و نیاز جامعه به خانوادهء کارآمد از مبانی هستی شناسی ،انسان شناسی و جامعه شناسی خانواده دانسته شده که آیه مکارم تنها اشاراتی به بحث قانون زوجیت عمومی داشته اند و ایمان ، همیاری برای اقامه حدود الهی در زندگی فردی و اجتماعی و کفویت همسران از مبانی دینی اعلام شده است و مبانی حقوق خانواده با عناوینی همچون جایگاه زن و مرد در نظام ارزشی قرآن و مساوات و برابری مرد و زن در پیشگاه الهی و قیومیت مرد و توامان بودن حق و وظیفه بیان شده است و در بخش کارکردها بقای نسل در پرتوی پرورش فرزندان شایسته، سلامت فرد و جامعه از فحشا و روابط نا سالم و ایجاد آرامش روحی و فکری بیان شده و جایگاه زن و والدین از نگاه قرآن و بیان برتری های آن در مقایسه با دوران جاهلی مورد دقت قرار گرفته است.فصل سوم این مسئله را دنبال می کند که اصول و قواعد رفتاری که شاکله اخلاق فردی و اجتماعی فرد را نشان می دهند، کدامند.. در ادامهاصولی همانند اصل احترام به حقوق یکدیگرشامل حقوق زن ، مرد ، فرزندان و والدین ،اصل عدالت ، شایستگی و تکریم به عنوان زیر بنای اخلاق عملی اعضا در محیط خانواده را آمده است. فصل چهارم در پی رفع گوشه‌ای از معضلات و مشکلاتی است که امروزه با خانواده های ایران اسلامی دست به گریبان است، این بخش در چندین قسمت تنظیم شده مفهوم شناسی طلاق ، نکوهش طلاق ،مشکلات طلاق ،زمینه های طلاق و هشدارها و توصیه هایی برای درمان هر کدام از آنها از زبان قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام آورده شده تا صلح و صفا به زندگی برگردد و منجر به جدایی نگردد. اگر این زمینه ها به موقع و مناسب پیشگیری و درمان نشود می تواند کیان خانواده را مورد هجمه و مخاطره قرار دهند و سببطلاق شود و در آخر راهکار قرآن برای برون رفت از آسیب طلاق در چندین مرحله به صورت گام به گام به این ترتیب، مصالحهو ملاطفت، محکمه خانوادگی و حل مشکل درمحضر بزرگان و دلسوزان فامیل، بعد از این مرحله مرد و زن را مخاطب قرار داده که زندگى زناشویى معقول یا جدایى شایسته را انتخاب کنند چرا کههدف غایی ازدواج تنها اقامه حدود الهی ست نه تمتعات زودگذر مادی ، راهکار بعدی فرصت عده است برای بازگشت شایسته به زندگی یا رها کردن شایسته و بیان حقوق خانواده مطلقه را برای آگاهی خانواده ها و راهکار بعدی مقابله با طلاق های هوسی ست با طرح محلل در صورت سه طلاق رابیان می‌کند.و در پایان فصل پنجم نتیجه ای عینی از این معارف ناب قرآنی را در ساحت خانواده علوی به نظاره می نشینیم و در ابتدا ملاکها و معیارهایی در رابطه با انتخاب همسر شایسته همچون هم کفو بودن در ایمان و اخلاق و فرهنگ اجتماعی و آسان گیری در برپایی مقدمات ازدواج اسلامی از بله برون ،جهیزیه و مراسمات بیان شده است. در ادامه معضلاتی مانند کاهش ازدواج ، زیاد شدن سن ازدواج ،ناهنجارهای اجتماعی و...که از بابت این سخت گیری ها و دوری ازفرهنگ اسلامی گریبانگیر خانواده ها و جامعه دینی شده را گوشزد می کند.و در پایان با ذکر تمام این زیباییها در خانواده علوی از ابتدا در انتخاب همسر و مراسم خواستگاری،جهیزیه و مراسم عروسی و زندگی مشترک ، این زوج آسمانی و خانواده فاطمی را به عنوان الگوی برتر برای جامعه اسلامی معرفی شده است.

این رساله در پی آن استکه به این پرسشپاسخ گوید که آیا نوگرایان دینی (محمدحسین‌نایینی، عبدالکریم سروشو سیدمحمدخاتمی) در نظریه پردازی پیرامون تحدید حدود قدرتدولتبرای پاسداری از آزادی فرد توفیقی داشته‌اند یا خیر؟ و برای پاسخ به این پرسشاین فرضیه مطرح شده استکه نوگرایان مذکور از آنجا که قبلا مسئله تقابل عقلانیتو شریعترا در اندیشه خود حل نکرده‌اند در نظریه پردازی خود پیرامون موضوع فوق دچار بن‌بستهستند.تحدید حدود قدرتدولتبرای پاسداری از آزادی فرد و تحقق آزادی در جامعه منوط استبه عقلانی شدن دولتو سیاست .شاخص‌های عقلانی شدن دولتو سیاستعبارتند از پیدایشو گسترشحوزه عمومی فعال و متکثری که به عنوان میدان نهادی تعاملاتگفتمانی و عرصه عقلانیتارتباطی جایگاه اصلی سیاستو تعیین اهدافو غایاتدولتبوده و مانع از اجبار و سلطه‌ی دولتبر فرد میشود و همچنین تقدس‌زدایی و خشونت‌زدایی و راززدایی از سیاست .مدل دین شناسانه مناسبحوزه عمومی و سازگار با دولتو سیاستعقلانی مدل دین شناسانه‌ی کثرگرا (در هر سه سطح درون دینی، بیرون دینی و بین الادیانی) استکه امکان گفت‌وگو و مفاهمه معطوفبه توافق میان زیر نظام‌های اعتقادی در درون یکدین، ادیان گوناگون و ادیان آراء و اندیشه‌های غیر دینی و حتی ضد دینی درباره امور عمومی را فراهم می‌آورد و تنها با اتخاذ چنین رویکرد دین شناسانه‌ای میتوان از حضور دین در حوزه عمومی سخن گفتبدون آنکه آن حوزه تخریبو مضمحل شود.هر سه نوگرای دینی مورد بحثدر این رساله در اندیشه سیاسی خودخواهان تحدید حدود قدرتدولتبرای پاسداری از آزادی فرد و در همان حال خواهان حضور دین در حوزه‌های عمومی بوده‌اند.دین‌شناسی نایینی شکل‌گرا و فقهی است .دین‌شناسی شکل‌گرا ضد تکثر و انحصارگرا بوده و در صورتورود به حوزه عمومی سیاست ، امور عمومی را از آن حوزه خارج ساخته و در نهایتبه تخریبو اضمحلال حوزه عمومی منجر شده و بنابر این عقلانی شدن دولتو سیاستتحتاین مدل ممتنع است .بنابر این فرضیه‌ی رساله دائر بر عدم توفیق نایینی در نظریه پردازی پیرامون تحدید حدود قدرتدولتتایید میشود.دین‌شناسی معرفت‌شناختی سروشکثرت‌گرا و سازگار با عقلانیتارتباطی و مقتضیاتو شاخص‌های عقلانی شدن دولتو سیاستبوده و در نتیجه تناقضی در اندیشه وی در بابتحدید حدود قدرتدولتبرای پاسداری از آزادی فرد و حضور دین در حوزه‌ی عمومی وجود ندارد.مدل دین‌شناسانه خاتمی نیز انطباق و سازگاری قابل قبولی با دین‌شناسی معرفت‌شناختی سروشداشته و بنابر این میان اندیشه سیاسی وی در بابلزوم تحدید حدود قدرتدولتبرای پاسداری از آزادی فرد و ابتنای سیاستبر گفت‌وگو و مفاهمه و حضور دین در حوزه عمومی سازگاری وجود دارد.نتیجه آنکه تلفیق گفتمان سیاسی خاتمی و گفتمان دینی سروشمیتواند به پیدایشو گسترشحوزه عمومی فعال و متکثر بر مبنای عقلانیتارتباطی و عقلانی کردن دولتو سیاستو در نتیجه به جمع موفق دین و آزادی و تحدید حدود قدرتدولتبرای پاسداری از آزادی فرد منجر شود.

از دیر باز تاکنون تعاریف بسیار و متفاوتی در شاخه و حوزه‌های گوناگون از ادبیات شده است. در حوزه‌ی عرفان، حجم عظیمی از آثار ادبی، به نثر و به نظم، هم به زبان فارسی و هم به زبان عربی، در دست است که حتّی برشمردن نام آنها مشکل است. محتوای این آثار متنوّع است و از حکمت و فلسفه و تفسیر و تأویل قرآن و حدیث گرفته تا بیان نظری عقاید و اصطلاحات صوفیانه و بیان عشق و معرفت و بهشت و دوزخ را در بر می‌گیرد؛ بهشت و دوزخ این دو مکان نعمت و نقمت، سرای ابدی و مکان نهایی هر انسانی‌اند‌‌که در این جهان با اعمال و رفتار خود آن را مشخص می‌کنند، در توصیف این دو مکان تعاریف زیادی ارائه شده است. اما قبل از وارد شدن به آنها، عقبه‌ها و گردنه‌های زیادی وجود دارد که عبور از آنها ناگزیر است که اولین مکان پس از مرگ عالم برزخ(قبر) و سپس عالم حشر و صراط و در نهایت بهشت و دوزخ است که در مورد هر کدام در منابع و کتب دینی ما و همچنین در تمامی ادیان آسمانی بحث به میان آمده است؛ اما در این مورد عرفا سهم عمده‌ای به خود اختصاص داده ‌اند. در این تحقیق ابتدا به مبحث ادبیات، خصوصا ادبیات عرفانی و مولفه‌های مطرح شده در آن و سپس به نقد و نظر عرفای بنام قرن هفتم پیرامون بهشت و دوزخ پرداخته شده است.این رساله در پنج فصل تدوین شده که در فصل اول در مورد کلیات تحقیق است. و شامل مواردی همچون (مقدمه، تعریف مساله وبیان سوال اصلی تحقیق است،سابقه و ضرورت انجام تحقیق، فرضیه‌ها، اهداف، چه گاربردهایی از این تحقیق متصور است، نوآوری طرح در چیست،روش انجام تحقیق، جامعه آماری وتعداد نمونه، ادبیات، ادبیات عرفانی،) می‌باشد. و در فصل دوم به مولفه‌های مشترک بین عرفای و شعرا(مرگ، عشق، عشق حقیقی و مجازی) و در فصل سوم بهشت و دوزخ(برزخ، قیامت، قیامت صغرا، قیامت کبری، محشر، اوصاف محشر، پل صراط، بهشت، ناهای بهشت، طبقات بهشت، نعمت‌های بهشتی،‌ رویت پروردگار، درب‌های بهشت، دوزخ، طبقات دوزخ، آفرینش بهشت و دوزخ، بهشت و دوزخ ازدیدگاه قران و سنت) فصل چهارم دیدگاه عارفان نسبت به بهشت ودوزخ بطور کلّی یعنی قبل و بعد ازقرن هفتم کسانی همانند(حسن بصری، ابراهیم بن ادهم، رابعه عدویه، ذالنون مصری، بایزید بسطامی، ابو سلیمان دارایی، ابو تراب نخشبی، یحیی معاذ رازی، ابو علی دقاق، ابوالحسن خرقانی، شیخ علی رودباری، ابو سعید ابوالخیر، عین القضات همدانی، سنایی، گمال خجندی) و در فصل پنجم دیدگاه عرفای شاخص قرن هفتم(علاء الدوله سمنانی، عطار، بهاء ولد، ابن عربی، مولانا، سعدی، عراقی، سلطان ولد) نسبت به بهشت ودوزخ پرداخته شده است.

سوال اصلی در این تحقیق این است که چه دلایلی بر فضائل کلامی( عصمت و علم) امام علی (ع) وجود دارد؟و چگونه شبهات مطرح شده در این خصوص قابل پاسخگویی هستند ؟نگارنده در این نوشته سعی کرده است با رویکرد روایی فضایل کلامی ( عصمت و علم) را مورد بررسی قرار دهد و شبهات مطرح شده در کتاب منهاج السنه ابن تیمیه را در این زمینه مورد نقد و بررسی قرار دهد.به این منظور ابتدا کلمات کلیدی از جمله امامت ، افضلیت ، عصمت وعلم را در فصل کلیات از نظر مذاهب اسلامی مورد بررسی قرار داده است و آرای هر مذهب را به طور جداگانه ذکر کرده است و در دو فصل، ابتدا عصمت و علم امام علی (ع) را اثبات کرده و سپس شبهات مطرح شده در این زمینه را عنوان کرده است و در حد توان پاسخ داده است. درپایان هر فصل هم به شبهات غیر روایی مطرح شده در کتاب منهاج السنه اشاره شده است. در فصل کلیات به شرح حال ابن تیمیه و نظرات علمای اسلام در مورد او پرداخته شده و سپس در پیوست این پایان نامه روش های برخورد ابن تیمیه در کتاب منهاج السنه با احادیث را در هفده عنوان مورد نقد و بررسی قرار داده است.

چکیده دراین تحقیق ابتدا یأس ونومیدی و واژه های متناسب با آن ازنظرامام علی(علیه السلام )شناسایی وسپس تعریف شده است،هنگامی که فرد از رسیدن به مطلوبخویش مأیوس ودلسرد گردد، غمگین ومحزون می شود، چنانچه آثار یأس در رفتار وگفتار اونیز ظاهر می شود، که به این شخص «ناامید» گفته می شود،در ادامه، زمینه های بروز ناامیدی از دیدگاه امیرالمومنین در سه حیطه که عبارتند از:1ـاعتقادی (عدم اعتقاد به خداوند،گناه ومعصیت)2ـ فردی (دنیادوستی،شتاب وسستی، نیازمندی به دیگران ،تنبلی و...) 3ـاجتماعی (فقر،حسادت،شهوت رانی و...) مورد بحث و بررسی قرار گرفتــه است. سپس به عوامـل موثـر در ایجاد یأس ونومیدی از قبیــل: کفرونفاق، افتـرا، سوءظن، از دست دادن زمان و ... می پردازد.با شناسایی علائم ونشانه های فرد ناامید و افسرده می توان به یأس شخص پی برد که این نشانه ها نگاه امام علی (علیه السلام) بیان شده است. در قسمت پایانی رساله که هدف و مقصد اصلی این تحقیق است، راهکارهای مقابله با ناامیدی از دیدگاه مولای متقیان علی (علیه السلام) تشریح گردیده است. این روشها در سه بخش که عبارتند از: راهکارهای اعتقادی ـ شناختی (ایمان و توکل بر خدا، اعتقاد به قضا و قدر، اعتقاد به رزّاقیت، عدالت الهی و...)، روشهای مقابله ای عاطفی ـ معنوی (دعا، نماز،توبه واستغفار،ترک حسادت و...) وراههای رفتاری مقابله باناامیدی (صله رحم، صبر، گردش در طبیعت، کنترل شهوات و...) مورد کنکاش قرار گرفته است.

چکیدهمسأله ایمان، از مسائل مهم در آموزه‌های دینی است و در فلسفه و عرفان نیز مورد توجه قرار گرفته است؛ در این پایان نامه پس از ارائه تعریف ایمان در تطابق دیدگاه‌ها و بیانات فلاسفه و عرفا سعی شده است، براساس مبانیِ نظیر دارای مراتب بودن غیب و دارای مراتب بودن ساحت‌های وجودی انسان و نحوه ظهور معرفت و ایمان در قلب، سیمایی از مراتب ایمان به غیب، ارائه شود و پس از آن، با اثبات روابط بین ایمان، علم و معرفت به مقوله عمل توجه شده و ضمن اثبات عدمِ ثبات و استقرار ایمان در قلب بدونِ مداومت بر عمل، تأثیر متقابل آن‌ها بر یک‌دیگر و شدت و ضعف یافتن هر یک، مورد بررسی قرار گرفته است.واژگان کلیدی: ایمان، غیب، معرفت، عمل، فلسفه، عرفان